ابوالقاسم عارف شاعر انقلابي تصنيف ساز و موسيقيدان در حدود سال 1300 هجري قمري در قزوين متولد شد. پدرش ملا هادي وکيل دعاوي بود و دايماً با همسرش در حال نزاع بود و اين امر سبب شد که دوران کودکي عارف به پريشاني و بدبختي بگذرد.

عارف خواندن و نوشتن فارسي و مقدمات عربي را در مکتب و فن خط را پيش سه نفر از خوشنويسان معروف قزوين و همچنين موسيقي را فرا گرفت. در سال 1316 هجري قمري به تهران آمد. عارف از ابتداي جنبش آزاديخواهي به صف مشروط خواهان پيوست و قريحه و استعداد نادر خود را وقف آزادي و انقلاب کرد و غزلهاي بديع چون (زنده باد) و (ناله مرغ سحر) را ساخت. شهرت و موفقيت فراوان عارف مرهون تصنيفهاي اوست که بعضي از آنها هنوز هم تازگي و لطف خود را حفظ کرده اند و پخش مي شوند. عارف به تصنيف صورت شاعرانه داد و آنرا در خدمت تربيت اجتماعي و ايجاد حس وطن دوستي قرار داد.

عارف که خود شاعر و موسيقيدان و آواز خوان بود شکل تصنيف را با استادي فراوان براي بيان مقاصد و مضامين ملي بکار برد. تصنيفهاي عارف ساده و شور انگيز است و هر کدام در تاريخ معيني ساخته شده است. عارف خود مينويسد اگر من خدمتي ديگر به موسيقي و ادبيات ايران نکرده باشم، وقتي تصنيفهاي وطني ساخته ام که ايراني از هر ده هزار نفرش نميدانست وطن يعني چه.

با شروع جنگ جهاني اول، عارف همراه مجاهدان ايران راه مهاجرت در پيش گرفت و مدتي در عثماني استانبول بسر برد. عارف از اين سفر زود پشيمان شد و در سال 1337 هجري قمري به ايران بازگشت و کنسرتهاي باشکوه و پر ازدحامي در تهران ترتيب داد. هنگامي که کلنل پسيان به قافله بزرگ شهداي راه آزادي پيوست، عارف در تشيع جنازه او شرکت جست و به مسببين اين فاجعه ناسزا گفت. هنگامي که خواستند سر کلنل را به جسد ملحق کرده، روي توپ بگذارند، عارف فرياد برآورد:

اين سر که نشان سرپرستي ست                امروز رها ز قيد هستي ست

با ديده عبرتش ببينيد                                  کاين عاقبت وطن پرستي ست

به دستور کميته محلي اين دو بيتي را به خط درشت بر پارچه سفيد نوشته و بالاي توپ زدند. عارف شاعر آزاده در اواخر عمر به همدان تبعيد شد و در آن منطقه دور افتاده در تنهايي و فقر جان به جان آفرين سپرد. جسدش را روز يکشنبه اول بهمن ماه 1312 خورشيدي و در بقعه بوعلي سينا به خاک سپردند.