چشم به عنوان يكى از مهم ترين راه هاى ارتباط بدن با دنياى خارج است و افزون بر آن درك لذت ها، ايجاد تعادل و محافظت از بدن را بر عهده دارد. بدون شك آگاهى از چگونگى نگهدارى آن موجب پيشگيرى از بروز بسيارى از بيمارى هاى چشمى مى شود. آب مرواريد (كاتاراكت) يكى از بيمارى هاى شايع چشمى است كه همراه با افزايش سن ايجاد مى شود.علت آن كدورت عدسى چشم است و عوامل متعددى در بروز و ايجاد آن دخالت دارد:
۱- سن: با افزايش سن بيشتر مى شود
۲- ارث
۳- مصرف مشروبات الكلى
۴- استعمال دخانيات
۵- تماس با پرتو ماوراءبنفش (Ultra Violet) UV موجود در نور خورشيد
يكى از عواملى كه در بروز آب مرواريد موثر است و در اين مبحث راجع به آن بحث خواهيم كرد، قرار گرفتن چشم به مدت طولانى در معرض تابش نور خورشيد است.
آب مرواريد ابتدا با تارى ديد شروع مى شود و به تدريج پيشرفت مى كند و موجب از دست دادن بينايى مى شود. گرچه در حال حاضر با انجام عمل جراحى و تعويض عدسى چشم و استفاده از عينك، بينايى به طور كامل برمى گردد. با توجه به اينكه در كشور ما نسبت روز هاى آفتابى به غيرآفتابى بسيار زياد است و به طور طبيعى در صورت عدم استفاده از وسايل مناسب براى محافظت از چشم، چشم ها در مدت طولانى ترى در معرض پرتو هاى مضر قرار مى گيرند.
عينك هاى آفتابى استاندارد از وسايل بسيار مناسب در حفاظت از چشم است متاسفانه از اين وسيله بيشتر به منظور محافظت از چشم و پيشگيرى از بروز آب مرواريد و ساير آسيب ها عرضه شده و در كشور ما به عنوان يك كالاى تجملى و براى افزودن به زيبايى به كار مى رود. افزون بر اين درصد قابل توجهى از عينك هايى كه به عنوان عينك آفتابى عرضه و استفاده مى شود، غيراستاندارد هستند و استفاده از آنها در روز هاى آفتابى نه تنها مفيد نيست، بلكه در صورت استفاده از آن مى توانند موجب آسيب بيشتر به چشم شوند.
آمار نشان مى دهد كه در آمريكا سالانه سيصد ميليون عينك آفتابى توليد مى شود. اين آمار نه تنها خود بيانگر درك ضرورت استفاده از اين نوع عينك در آن كشور است طبيعى است كه با توجه به شرايط جغرافيايى كشور ما ضرورت استفاده از آن را براى ما ملموس تر مى نمايد.
در اين نوشتار ابتدا پرتو هاى مضر معرفى مى شوند و سپس راجع به انواع عينك هاى آفتابى و مشخصات يك عينك آفتابى استاندارد بحث مى شود.
چرا بايد از عينك آفتابى استفاده نماييم
پرتو هايى كه در اطراف ما وجود دارد بر دو نوع است:
۱- پرتو هاى مرئى
۲- پرتو هايى نامرئى
برخلاف تصور پرتو هايى كه مى توانند موجب آسيب به چشم شوند و در دراز مدت ايجاد نمايند پرتو هاى نامرئى موجود در نور خورشيد است كه همراه با اشعه هاى مرئى به زمين مى رسد و از مهم ترين پرتو هاى نامرئى اشعه ماوراءبنفش يا UV است.
اين پرتو با طول موج كوتاه نامرئى از خورشيد به زمين مى رسد و خود به سه گروه تقسيم مى شود.
۱.UVA 2.UVB 3.UVC
از بين اينها UVC به وسيله بخش بالايى جو جذب مى شود و به زمين نمى رسد.
UVB به دو صورت حاد و مزمن مى تواند موجب آسيب به چشم شود:
الف- حاد: چنانچه چشم به طور مستقيم و به مدت طولانى به ويژه در روز هاى سرد يا برفى در برابر تابش آفتاب باشد، پرتو UVB موجود در آن مى تواند باعث آسيب موقت به قرنيه چشم و كورى موقت شود كه به آن فتوكراتيت photokeratitis) )گويند.
علامت اين بيمارى دردناك بودن چشم و نيز از دست دادن قدرت بينايى به طور موقت است.
البته با استراحت دادن به چشم اين مشكل خودبه خود بهبود مى يابد.
ب- مزمن: در صورتى كه چشم ها در طول ساليان متمادى در برابر پرتو آفتاب باشد، به علت وجود UVB در آن مى تواند يكى از عوامل ايجاد كننده آب مرواريد باشد.
جالب است بدانيد كه نور خورشيد از روى سطوحى مثل آب، شن، برف و هواى ابرى اثر تخريبى بيشترى نسبت به تابش مستقيم آفتاب به صورت و چشم دارد.
ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر از مهم ترين ساعات روز است كه چشم در برابر تابش آفتاب است و در اين ساعات بايد از عينك آفتابى استفاده كرد.
عينك آفتابى مناسب چگونه عينكى است
بسيار ساده است، بهترين عينك آفتابى عينكى خواهد بود كه بتوانيد اغلب ساعاتى كه در فضاى آزاد حضور داريد استفاده نماييد و احساس راحتى نماييد.
نكته مهم و قابل توجه اين است كه بايد عينكى انتخاب شود كه تمام ويژگى هاى يك عينك خوب به لحاظ استاندارد را داشته باشد و با توجه به اينكه قرار است در طول روز از آن استفاده شود چنانچه از اين عينك به لحاظ ظاهرى خوشتان نيايد فاقد ارزش است.بنابراين:
۱- هرگز فرم و ظاهر عينك را دست كم نگيريد؛ چرا كه در صورتى از آن استفاده مى كنيد كه به لحاظ ظاهرى از نظر خودتان و ديگران قابل قبول باشد.
۲- اندازه صورت شما باشد و با آن احساس راحتى كنيد.
۳- به اندازه كافى وقت بگذاريد و آن را روى صورت امتحان و دقت كنيد با استفاده از آن چه احساسى داريد.
۴- يك عينك خوب زمانى از چشم شما نگهدارى مى كند كه روى چشمتان باشد، نه اينكه داخل داشبورد ماشين باشد و يا داخل كت بگذاريد، يا آن را پايين ترين قسمت بينى قرار دهيد و يا در نهايت روى مو هاى سر بگذاريد.
۵- فراموش نكنيد حتماً از درون شيشه عينك بيرون را نگاه كنيد. به چشمان خود اجازه دهيد كه قضاوت كند چگونه محيط بيرون را مى بيند.
۶- شما به عينكى نياز داريد كه به اندازه كافى شيشه آن تيره باشد تا از چشمان شما در مقابل نور زياد محافظت و احساس راحتى نمايد و نيز تيرگى آن به حدى نباشد كه قدرت ديد شما را در تاريكى كم نمايد و يا استفاده از آن موجب اشتباه در تشخيص رنگ ها شود.
۷- رنگ هاى استانداردى كه در رنگ شيشه عينك آفتابى مى توان به كار برد عبارتند از:
- خاكسترى: از خاكسترى كم رنگ تا تيره
- نارنجى: از نارنجى كم رنگ تا تيره
- قهوه اى: از قهوه اى كم رنگ تا تيره
- سبز: از سبز كم رنگ تا تيره
۸- افرادى كه از عينك ها يا لنز هاى طبى استفاده مى كنند، اگر آنها پرتو UV را از خود عبور مى دهند، براى نگهدارى از چشم بايد از عينك هاى آفتابى استفاده نمايند.
۹- كودكان هرگز نبايد از عينك هاى اسباب بازى استفاده نمايند. چرا كه شيشه اين عينك ها قادر به جذب و انعكاس پرتو هاى مضر از جمله UV نيست. به دليل تيرگى شيشه آن شدت نور مرئى را كاهش مى دهد و در نهايت موجب ورود مقدار بيشترى پرتو نامرئى و مضر به چشم مى شود.
۱۰- نوع عينك آفتابى براى كودكان شبيه عينك بزرگسالان است اما به دليل تحرك زياد آنها ارجح آن است كه شيشه آن از پلى كربنات كه نشكن است، استفاده شود.
۱۱- براى رانندگان استفاده از عينك آفتابى يك وسيله ضرورى است؛ چرا كه علاوه بر محافظت از چشم با كاهش شدت نور موجب افزايش دقت و ديد هنگام رانندگى مى شود.
۱۲- استفاده از عينك هاى آفتابى معمولى در شب جايز نيست.
اما رانندگان مى توانند در شب از نوعى عينك كه رنگ شيشه هاى آن نارنجى است استفاده نمايند و اين عينك ها علاوه بر اينكه موجب كاهش شدت نور چراغ هاى ماشين هاى روبه رو مى شود نيز باعث مى شود راننده بخش هاى تاريك جاده را بهتر ببيند.
۱۳- قاب عينكى كه انتخاب مى كنيد بايد حدقه چشم را بپوشاند و بتواند به طور كامل از ورود نور به داخل چشم جلوگيرى نمايد.
۱۴- در صورتى كه در شرايط خاصى قرار داريد. از قبيل موقعيت هاى صنعتى _ ورزشى بايد از عينك هاى مخصوص آن استفاده نماييد.
انواع شيشه هاى عينك آفتابى
رنگ شيشه هاى عينك آفتابى طيف وسيعى از رنگ روشن تا رنگ كاملاً تيره را دربرمى گيرد كه در چهار گروه طبقه بندى مى شوند و هر كدام در شرايط خاصى كاربرد دارد.
۱- در اين گروه رنگ شيشه عينك به طور كامل يكنواخت است و در اين صورت شدت نور را از مسير هاى مختلف كه به چشم مى رسد، به طور يكسان كاهش مى دهد.
۲- در گروهى از شيشه ها تيرگى رنگ شيشه عينك از بالا به پايين كاهش مى يابد.
با توجه به اينكه در بعضى شرايط شدت نور در بالاى سر نسبت به روى زمين بيشتر است قسمت فوقانى شيشه ها را تيره تر مى سازند.
۳- گروه سوم قسمت بالا و پايين شيشه عينك تيره است و بخش ميانى آن روشن است.
در بعضى شرايط از قبيل ماهيگيرى و... كه شدت نور فوقانى و نيز انعكاس نور از سطح زمين يا آب زياد است، اين دو قسمت را تيره و قسمت ميانى شيشه ها را روشن مى سازند.
۴- شيشه هاى عينك آفتابى كه سطوح خارجى آن شبيه آينه است زيرا اينگونه شيشه ها طيف وسيعى از پرتو ها را برمى گرداند كه شامل پرتو مادون قرمز نيز مى شود و از گرم شدن چشم جلوگيرى مى كند.
عملكرد شيشه هاى عينك آفتابى نيز مى تواند متفاوت باشد
۱- شيشه هاى فتوكروميك: رنگ شيشه عينك براساس شدت نور تغيير مى كند.
۲- شيشه هاى پولاريزه: به صورت انتخابى اشعه هايى كه از سطوح به چشم مى تابد منعكس مى كند؛ مثل نور منعكس شده از سطح جاده يا آب و به اين ترتيب موجب بهبود ديد مى شود. مثلاً مورد استفاده ماهيگيران.
۳- شيشه هاى افزاينده كنتراست: در شرايط ويژه اى كاربرد دارد.
۴- شيشه هاى كاهنده پرتو مادون قرمز: استفاده از آن موجب كاهش حرارت به چشم مى شود و از اين طريق موجب آرامش چشم مى شود.
جنس شيشه هاى عينك آفتابى
به طور كلى شيشه عينك هاى آفتابى بايد در مقابل حرارت و ضربه مقاوم باشد.
۱- عينك هاى آفتابى كه لنز آنها شيشه اى است: از معروف ترين جنس هاى مورد استفاده است و در ساخت آن سعى مى شود در مقابل خراشيدگى نيز مقاوم باشد.
۲- شيشه هاى پلاستيكى: اين نوع از انواع شيشه اى سبك تر است. همچنين بعضى از انواع آنها در مقابل خراش مقاوم هستند.
شيشه هايى كه از جنس پلى كربنات هستند از معروف ترين انواع اين گروه است كه در مقابل ضربه مقاوم است. اينگونه شيشه ها در شرايط ويژه مثل ورزش هاى خطرناك و دسته جمعى يا كودكانى كه فعاليت آنها زياد است كاربرد دارد.
نكات قابل توجه
- عينك هاى آفتابى معمولى در شرايط ويژه نظير شرايط صنعتى و ورزشى كاربرد ندارد و در آن شرايط بايد از عينك هاى مخصوص به آن استفاده كرد.
- هرگز به نور روشن چه با عينك چه بدون عينك خيره نشويد.
- هرگز از عينك هاى آفتابى معمولى براى رانندگى در طول شب استفاده نكنيد.
بنابراين عينك آفتابى كه انتخاب مى كنيد بايد ويژگى هاى زير را داشته باشد
۱ _ به زيبايى و ظاهر شما لطمه نزند.
۲ _ اختلال در بينايى و تشخيص رنگ ها به وجود نياورد.
۳ _ هنگام استفاده از آن احساس راحتى كنيد.
۴ _ از چشمان شما مواظبت و نگهدارى به عمل آورد.
۵ _ رنگ شيشه آن از رنگ هاى مجاز شامل خاكسترى، نارنجى، قهوه اى و سبز باشد.
۶ _ شيشه آن استاندارد باشد.
۷ _ از فروشگاه هاى معتبر بخريد نه از دست فروش هاى كنار خيابان.
در صورت وجود نكات زير در يك عينك آفتابى، آن عينك استاندارد است:
۱ _ شركت سازنده عينك روى دسته عينك قيد كرده باشد تا uv400 را منعكس مى كند.
۲ _ با استفاده از آن اختلال در بينايى و يا تشخيص رنگ ها ايجاد نشود.
۳ _ در صورتى كه شيشه يك عينك فتوكروميك طبى را زير شيشه عينك آفتابى كه قصد داريد بخريد قرار دهيد و براى مدتى در نور مستقيم آفتاب بگذاريد شيشه عينك فتوكروميك طبى نبايد تيره شود. اگر شيشه عينك آفتابى استاندارد نباشد اشعه uv از اين شيشه عبور مى كند و موجب تيره شدن شيشه فتوكروميك طبى مى شود.
هرگز از عينك هاى آفتابى غيراستاندارد استفاده نكنيد، چرا كه اثر تخريبى شديدترى دارد. زيرا با تيره بودن لنز شما قادر خواهيد بود مدت بيشترى به نور نگاه كنيد و چون در زير اين عينك مردمك چشم بازتر مى شود مقدار اشعه ماوراءبنفش بيشترى وارد چشم خواهد شد.